راهنمای سفر به خراسان جنوبی: سرزمین عناب

استان خراسان جنوبی (نگینی در دل کویر)، یکی از جنوب شرقی ترین استان های ایران است که در زمره استان های مرزی کشور به شمار می رود. این استان را ایرانی ها، استان محروم و کمتر توسعه یافته می دانند و با وجود نزدیکی به استان خراسان رضوی که مقصد گردشگری مذهبی و یکی از گردشگرترین شهرهای ایران است، تاثیر زیادی از اقتصاد این استان نگرفته است. ۱۰ درصد بیابان های ایران در این استان واقع شده است و برای عاشقان روزها و شب های پر ستاره کویر، سرزمینی رویایی محسوب می شود. فرودگاه مرکز این استان را سومین فرودگاه ایران می دانند.

در سال ۲۰۰۴، طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران، استان خراسان به ۳ استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی تقسیم شد. استان خراسان جنوبی حدود ۱۵۲ هزار کیلومتر است و قریب به ۸۰۰ هزار نفر جمعیت دارد. بیرجند، مرکز این استان است که برای سفر هوایی به این استان، بایستی به فرودگاه بیرجند رفت.

همانطور که در نقشه ایران مشاهده می کنید، این استان از شمال با استان خراسان رضوی، از غرب با استان های یزد، اصفهان و سمنان و از شرق با کشور افغانستان و از جنوب با استان های سیستان و بلوچستان و کرمان هم مرز است. همه این استان ها، دیدنی ترین مقصدهای گردشگری ایران هستید که اگر به استان خراسان جنوبی سفر کنید، میتوانید با خودرو یا اتوبوس، به مراکز استان های نامبرده شده رفته و سرزمین های خاطره انگیز جذابی را تماشا کنید.

(برداشت پنبه-طلای سفید در استان خراسان جنوبی)

مهم ترین شهرهای استان خراسان جنوبی را میتوان: بیرجند، فردوس، طبس و قائن دانست. اگر به استان خراسان جنوبی سفر کنید، با باغ ها و زمین های کشاورزی متعددی روبرو می شوید که تولید کننده زرشک، عناب، زعفران و پنبه هستند. این استان در تولید انار نیز یکی از قطب های کشاورزی ایران به شمار می رود  که پس از شهرهای ساوه و نی ریز ایران، رتبه سوم را دارد. این استان در تولید چغندر قند و گندم نیز، از قطب های کشاورزی ایران محسوب می شود.

(زمین های کاشت زعفران در قائن استان دیدنی خراسان جنوبی)

(مراسم آیینی قوچ گذار استان خراسان جنوبی)

گزارش امروز مجله گردشگری moosem.ir شما را به سفری دیدنی در خراسان جنوبی می برد. با ما همراه باشید. ویدیوی زیر شما را با رقص محلی معروف خراسان جنوبی ها آشنا می کند.

 

ارگ کلاه فرنگی

ارگ کلاه فرنگی بیرجند، یکی از آثار تاریخی این شهر است که بیش از ۱۲۰ سال قدمت دارد. این ساختمان از فرم زیگوراتی برخوردار است که زیبایی خاصی به بنا داده است. سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی ایران، این بنا را در فهرست آثار ملی قرار داده است. این ارگ به شکل ۶ ضلعی و در راس به شکل مخروط و به رنگ سفید است و مصالح این ساختمان از گل، آجر و آهک و ساروج است.

برای بازدید از این ساختمان، به خیابان شهید مطهری بیرجند بروید.

بند دره

سدی تاریخی در نزدیکی بیرجند که مهمترین بند تاریخی در بیرجند محسوب می شود. قدمت سد به اواحر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار می رسد. این بند چون آب آن از دره بالا و پایین عبور می کند، به این اسم مشهور شده است. برای دیدن این سد و فضای طبیعی اطرافش، به ۵ کیلومتری انتهای خیابان مدرس بیرچند بروید که در میان رشته کوه جنوب این شهر به نام رشته کوه باقران واقع شده است. بند دره که از مناطق گردشگری استان خراسان جنوبی است، در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

(شب های پر ستاره استان خراسان جنوبی)

(آثار چند هزار ساله ایران را میتوان در استان خراسان جنوبی شاهد بود)

(تپه تخچر آباد بیرجند)

سنگ سوراخ فردوس

در فاصله ۳۵ کیلومتری غرب شهر فردوس در استان خراسان جنوبی، اثری طبیعی به صورت حفره ای بزرگ در بالای کوهی به همین نام تشکیل شده است که سنگ سوراخ نام دارد. این اثر طبیعی به دلیل فرسایش های آبی در سنگ های آهکی کوه به وجود آمده و ۲۰ متر قطر دارد. در نزدیکی این اثر طبیعی، غار آبی سنگ سوراخ قرار دارد که قابل توجه گردشگران بوده و مکان مناسبی برای ورزش های بیایانی مانند موتورهای چهار چرخ و سافاری است.

کویر پلوند

کویر پلوند یا کویر مظفری، ناحیه ای بیابانی در غرب شهرستان فردوس در استان خراسان جنوبی است که مقصد طبیعت گردی خوبی برای عاشقان سافاری و اقامت در دل کویر استان است. جایی در ۴۰ کیلومتری غرب شهر فردوس که در نزدیکی روستای چاه پلوند و در داخل منطقه حفاظت شده مظفری واقع شده است و از شمال به روستاهی کجه و از غرب به کال نمک محدود می شود. گونه های گیاهی و جانوری این منطقه برای عاشقان طبیعت گردی و جانور شناسی، جالب توجه خواهد بود.

مستند زیبای نجوای کویر که شما را به دیدن این مقصد گردشگری زیبای استان خراسان جنوبی می برد مشاهده کنید.

 

وجود تپه ماهورهای ماسه ای، دق ها و کفه ای نمکی و نواحی کویری در کنار نواحی کوهستانی، از جاذبه های دیدنی این منطقه محسوب می شوند.

عمارت و باغ اکبریه

عمارت و باغ اکبریه، یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند است که به دوران قاجاریه اختصاص دارد. این باغ در انتهای خیابان معلم در روستای اکبریه که از توابع استان خراسان جنوبی است قرار دارد. این اثر، در سال ۲۰۱۱ به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد و به همین خاطر، ارزش دیدن دارد.

 

 

باغ ۴۵ هزار متر مربعی اکبریه، این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمی‌ترین آن مربوط به عمارت حشمت الملک در منتهی‌الیه شرقی، که شامل دو طبقه‌است می‌باشد. طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتاً طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می‌کند.

 

عمارت مرکزی با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریباً به عنوان هستهٔ مرکزی باغ به حساب می‌آید از تزیینات و چشم‌انداز بسیار عالی برخوردار است. وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابانهای منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزوده‌است.

باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچکتر از باغ شمالی است. این باغ بوسیله فضاهایی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شده‌است. یکی از عناصر مهم، استخر نسبتاً بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده‌است.

استخر در وسط دارای سکویی مربع شکل است. از جمله مواردی که سبب گشت تا باغ اکبریه در فهرست میراث جهانی یونسک ثبت گردد شامل موارد ذیل است: باغ در زمین شیبدار ایجاد گشته است، خطوط راست در طراحی باغ استفاده گردیده است، عمارت در بلندترین قسمت باغ احداث گردیده است، یک جوی دائم اصلی و چند جوی فرعی ایجاد گشته است به گونه‌ای که صدای آن به گوش می‌رسد و رابطه نزدیکی با طبیعت ایجاد کرده است و حد فاصلی بین عمارت و باغ وجود ندارد.

قلعه بیرجند

دژ یا قلعه بیرجند، بزرگ ترین بنای تاریخی بیرجند است که بر فراز بلند ترین تپه باختری شهر بیرجند قرار دارد. این قلعه تاریخی برای انجان نگهبانی بوده و ساکنان این قلعه، نگهبانانی بودند که وظیفه آنها، رساندن اخبار، تامین امنیت و پاسداری بوده است و بیش از ۳ هزار متر مربع وسعت و متعلق به دوره صفویه است.

 

یخدان رحم آباد

یخدان رحم آباد، مربوط به اواخر دوره قاجار است و در بیرجند، انتهای خیابان رحیم آباد واقع شده و در سال ۲۰۰۲ به فهرست میراث ملی ایران اضافه شد.

باغ گلشن طبس

باغ گلش طبس را یکی از دیدنی ترین ظرفیت های گردشگری استان خراسان جنوبی می دانند که بهشتی در دل کویر است. برای رسیدن به شهر طبس در استان خراسان جنوبی، باید مسیری طولانی را در جاده های کویری پیمود. ولی بعد از رسیدن به این شهر در قسمت شرقی آن و درست در منطقه ای میان دو کویر نمک زار ایران (دشت کویر و دشت لوت)، باغی وجود دارد که نگینی در کویر است.

این باغ، یادآور باغ شاهزاده در منطقه ماهان استان کرمان است. این باغ که با توجه به قرار گرفتنش در خیابان تاریخی گلشن به همین نام مشهور است، اوایل قرن سیزدهم هجری قمری یعنی اواخر حکومت لطف‌علی خان زند و در بحبوحه‌ی به قدرت رسیدن آغامحمدخان قاجار و به دستور امیر محمدحسن خان عرب زنگویی، حاکم تون (فردوس) و طبس ساخته شده است.

آندره گدار ، معمار معروف فرانسوی در بازدید از این باغ زیبا گفته بود که در این باغ، حوضی بزرگ با فواره های متعدد وجود دارد که آب یعنی این ماده با ارزش را مانند تحفه ای به آسمان می پاشد. اسون هدینگ، ایرانگرد شهیر سوئدی نیز در خاطراتش، از کیفیت آب جاری در این باغ، شگفت زده شده بود.

باغ گلشن که مساحتی در حدود هفت هکتار دارد، با طولی در حدود ۲۶۶ متر و عرضی در حدود ۲۶۰ متر، تقریبا مربع‌شکل است. دو خیابان اصلی متقاطع، محوطه‌ی باغ را به چهار مربع بزرگ تقسیم کرده‌اند و هر یک از این مربع‌ها با گذرگاه‌های کوچک به چهار کرت تقسیم شده‌اند. در میان این باغ، استخر نسبتا بزرگی وجود دارد که دارای سه فواره‌ی طبیعی است.

تنها ساختمان این باغ، ساختمان سردرب است. این ساختمان عمارتی دوطبقه است که یک زیرزمین کوچک نیز دارد. طبقه‌ی اول این عمارت شامل تالاری بزرگ و ایوانی برای مشاهده‌ی مناظر باغ و شهر می‌شود که دو ستون بر زیبایی این ایوان افزوده‌اند. البته ساختمان سردرب، در زلزله‌ی ویرانگر شهریور ۱۳۵۷ به طور کامل از میان رفت و ساختمان کنونی با توجه به نقشه‌ی ساختمان سابق بازسازی شده است.

باغ گلشن با بهره‌گیری از این دوسیستم آبیاری، آب جاری دائمی دارد و از این حیث در میان باغ‌های نادر ایران قرار می‌گیرد.

مکانی که باغ گلشن در آن ساخته شده در اصل نخلستان بوده است. از این رو نخل‌های باغ گلشن که در حدود دوهزار نفر هستند، قدیمی‌ترین درختان این باغ به شمار می‌روند. از دیگر درختان میوه‌دار باغ گلشن، درختان انار و مرکبات مانند نارنج هستند که به طور مساوی میان کرت‌ها و به صورت شطرنجی توسط معمار اولیه‌ی باغ کاشته شده‌اند. در هر یک از چهار کرت باغ گلشن در حدود پانصد اصله درخت انار و ۲۵۰۰ اصله درخت مرکبات وجود دارد.

روستا گردی در استان خراسان جنوبی

یکی از روستاهای تاریخی این استان، روستایی است که در دهستان درح، بخش مرکزی شهرستان سربیشه واقع شده است. این روستا از روستاهای شگفت انگیز جهان است. روستای ماخونیک، یکی از ۷ روستای شگفت انگیز جهان است و به لحاظ شهرت، به آن شهر لی لی پوتی ها گفته می شود که جذابیت های حیرت انگیزی دارد. از این روستا تا افغانستان نیم ساعت فاصله وجود دارد و اکثر مردم، اصالتی افغانی دارند.

یکی از عمده نشانه های فرهنگی روستای ماخونیک، مسکن است. بافت مسکونی روستا، در دامنه تپه و خانه ها به طور فشرده به هم و در گودی زمین ساخته شده اند. کف خانه حدود ۱ متر از سطح زمین پایین تر است و دارای یک درب کوتاه چوبی است. برای رفتن به داخل خانه، باید دولا شده و به زحمت خود را داخل خانه کنید.

روستای سرایان

یکی از مقصدهای روستا گردی در استان خراسان جنوبی، روستای سرایان است. در چند سال اخیر با ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی در نقاط گردشگرپذیر شهرستان خصوصاً شهر سرایان، روستاهای مصعبی، نوده و کریمو هم‌چنین چاه قربان و راویج در کویر سه‌ قلعه نیز در فهرست مقصدهای گردشگری و روستاگردی ایرانگردان قرار گرفته است.

شهرستان سرایان به لحاظ جذابیت‌ها و قابلیت‌های گردشگری از شاخص‌ترین شهرستان‌های استان است. روستای هدف گردشگری کریمو، منطقه گردشگری مصعبی و کریمو، دشت لاله‌های بسطاق، غار زیبای بتون، کویر و رصدگاه نجوم سه‌قلعه، باغستان چرمه، سد زو و کال زو، آسیاب‌آبی کاه کوه و ارتفاعات شمال سرایان در مسیر قنات زابر، روستای ییلاقی خاور، دره آمین و بوسی، دره و آبشارهای سبزرود(دره کلگی)، دره و آبشارهای دوتکی و آثار و جاذبه‌های متعدد دیگر از جمله جاذبه‌ها و پتانسیل‌های گردشگری سرایان است.

چنارهای دیدنی استان خراسان جنوبی

سه درخت کهنسال استان در فهرست آثار طبیعی کشور است: این درختان شامل چنار کهنسال بادامک روستای فیض آباد با قدمت ۳۵۰ تا ۴۰۰ سال، ۲ چنار کهنسال پیر مردانشاه روستای علی زنگی با قدمت حدود ۳۵۰ سال و چنار کهنسال روستای مزدآباد با قدمت حدود ۳۰۰ سال در بخش نیمبلوک شهرستان قاینات است. اگر به این اسنان سفر کردید، به دیدار این درختان چند صد ساله بروید.

 

مجموعه تاریخی کوشک فردوس

مجموعه تاریخی کوشک فردوس، شامل مسجد، حمام، حوض انبار و آب انباری است که در نزدیکی دروازه قاین در شهر تاریخی تون (فردوس امروزی) قرار گرفته است. مسجد کوشک* قدیمی ترین مسجد استان خراسان جنوبی بوده و صدها سال قدمت دارد. حمام کوشک در جلوی ایوان ورودی به صورت زیر زمینی بوده و متعلق به دوره تیموری است. مسجد و حمام کوشک در فهرست آثار ملی ایران هستند.

کال جنی طبس

استان خراسان جنوبی و شهرستان طبس، مقصد گردشگری معروف و پر مخاطبی در ایران نیست. اما گردشگران هیجانی، کال جنی طبس را همیشه در ذهن دارند و به دنبال فرصتی برای سفر به این منطقه مرموز و جذاب هستند. کال جنی یا دره جن ها در شهرستان طبس، آمیخته‌ای از شگفتی، وهم و خیال و لذت از زیبایی‌های کم نظیر طبیعت را برای علاقه‌مندان به طبیعت گردی و گردشگری به همراه دارد.

کویر سرزمین افسون و افسانه است، میعادگاهی که در آن گاه سکوتی مرگبار آدمی را در می‌نوردد و گاه دنیایی از آرامش به انسان ارزانی می‌دارد. افسون و افسانه‌هایی که گذشتگان درباره کال جنی گفته‌اند شاهدی بر مدعاست. دره‌ای زیبا و حیرت‌انگیز که بومیان قدیمی آن را دره جن‌ها نامیده‌اند و آن را خوف انگیز و محل زندگی ارواح و جن‌ها می‌دانستند. برای دست‌یابی به کف دره نیازمند آشنایی به منطقه هستیم، دره دارای دیواره‌های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. ویدیو زیر در ۱۲ دقیقه شما را به دیدن این منطقه هیجان انگیز می برد.

 

وجود تونل‌ها و خانه‌هایی بنام خانه گبرها در دل دیواره‌ها که برای سکونت زرتشتیان آن زمان ساخته‌شده از دیگر جذابیت‌های این دره است. دره را که ادامه دهیم درر نقاطی آبشارهای کوچک که در زبان محلی شلن نامیده می‌شود وجود دارد.

در جاهایی آب به‌صورت حوضچه‌هایی جمع شده که در فصل تابستان مناسبب برای آب‌تنی و فرار از گرمای طاقت‌فرسای هواست. در محلی این آب به‌وسیله راه‌آب و تونل‌هایی که توسط اهالی روستاهای پایین این منطقه ایجادشده به داخل قنات هدایت می‌شود.

 

 

کال اصطلاحی است که به دره یا مسیر ایجادشده به‌وسیله سیلاب‌ها و جریان آب اطلاق می‌شود. کال جنی یا دره جن‌ها دره‌ای است که در شمال طبس و در اطراف روستای از میغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد واقع‌شده است و ۳۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد.

 

دره‌ای زیبا و حیرت‌انگیز که بومیان قدیمی آن را دره جن‌ها نامیده‌اند و آن را خوف انگیز و محل زندگی ارواح و جن‌ها می‌دانستند. برای دست‌یابی به کف دره نیازمند آشنایی به منطقه است. دره دارای دیواره‌های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. وجود تونل‌ها و خانه‌هایی بنام خانه گبرها در دل دیواره‌ها که برای سکنای زرتشتیان زمان خود ساخته‌شده است از دیگر جدا بیت‌های این دره است.

ساخت این تونل‌ها و حفرها احتمالاً به زمان ساسانیان بازمی‌گردد. این حفره‌ها و تونل‌ها در دامنه جداره‌های این دره قرار گرفته‌اند. مسیر دسترسی به این حفره‌ها بسیار دشوار است. در مسیر این حفره‌ها تونل‌هایی دیده می‌شد که احتمالاً راه‌های ارتباطی آنها با هم بوده است.

چگونه برویم؟ کال جنی در شمال طبس و در اطراف روستای از میغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد واقع‌شده و ۳۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد. در جاده طبس به بشرویه، پس از جدا شدن از جاده آسفالت و دو راهی استخر شاعر و طی حدود ۵ کیلومتر جاده خاکی به محل دره‌ای می‌رسیم. از دو مسیر می‌توان وارد این دره شد. یکی انتهای جاده خاکی که به‌واقع ابتدای این دره است و متصل به کوه است و دیگری میانه‌های این جاده خاکی که می‌توان از طریق یک شکاف ایجادشده به‌وسیله فرسایش به درون دره راه یافت.

اگر به طبس رفتید، از روستای تاریخی ازمیقان که شاهکار شگفت انگیز طبیعت است بازدید کنید. البته روستای نایبند که ماسوله ای در قلب کویر ایران نام دارد نیز از جمله روستاهای تاریخی کشور است که در شهر طبس استان خراسان جنوبی قرار دارد و بازدید از آن را به عاشقان روستا گردی در ایران، توصیه می کنیم.

آخرین اطلاعات از مقصدهای گردشگری و اقامتی استان خراسان جنوبی را میتوان از اداره کل گردشگری و میراث فرهنگی استان جویا شد.

در سفر به این استان دیدنی، خرید سوغات و صنایع دستی آن را فراموش نکنید.

 

فاصله شما تا خراسان جنوبی

• فاصله تهران تا مرکز استان خراسان جنوبی ۱۰۶۰ کیلومتر
• فاصله تبریز تا مرکز استان خراسان جنوبی ۱۶۶۰ کیلومتر
• فاصله مشهد تا مرکز استان خراسان جنوبی ۵۰۰ کیلومتر
• فاصله اصفهان تا مرکز استان خراسان جنوبی ۸۵۰ کیلومتر
• فاصله شیراز تا مرکز استان خراسان جنوبی ۱۰۷۰ کیلومتر
• فاصله بندرعباس تا مرکز استان خراسان جنوبی ۱۰۴۰ کیلومتر
• فاصله اهواز تا مرکز استان خراسان جنوبی ۱۳۶۰ کیلومتر
• فاصله زاهدان تا مرکز استان خراسان جنوبی ۴۵۰ کیلومتر

رستوران های مرکز استان خراسان جنوبی

• رستوران پدیده بیرجند : بیرجند روبروی معلم ۱۰
• رستوران زرین- بیرجند- میدان امام حسین
• رستوران و تالار کریم خان- بیرجند خیابان ارتش
• رستوران فرزاد- بیرجند بلوار مدرس
• رستوران سنتی شمش العماره- بیرجند- میدان موزه- خیابان ۱۵ خرداد
• رستوران و تالار درویش- بیرجند – بلوار شهید محلاتی
• رستوران کسری- بیرجند- خیابان اقاقیا- خیابان صدف

نکاتی در سفر به استان خراسان جنوبی

• آخرین اطلاعات از مقصدهای گردشگری و اقامتی استان را در سایت میراث فرهنگی استان بدست آورید.
• اگر قصد سفر به استان خراسان جنوبی دارید، میتوانید از اقامت گاه های بوم گردی نزدیک استان توسط موسم کسب اطلاع کنید.
• خرید صنایع دستی این استان، رونق گردشگری و اقتصاد صنایع دستی کشور و حفظ میراث معنوی استان را به همراه خواهد داشت.

اگر مسافر خراسان جنوبی هستید و با پرسشی مواجه شدید، مراتب را از طریق کانال های ما در شبکه های اجتماعی اطلاع رسانی کنید.

دنیای گردشگری ایران را هر روز در مجله گردشگری موسم دنبال کنید و ما را در جریان نظرات و پیشنهادات خود قرار دهید.